Binnen het werk van De Erfgoedhovenier wordt gewerkt met drie soorten groen erfgoed: Rijksbeschermde tuinen, historiserende tuinen en nieuwe landgoederen. Elke categorie kent z’n eigen aanpak en uitdagingen.

Rijksbeschermde tuinen

Ons land kent zo’n 1400 Rijksbeschermde tuinen, parken en begraafplaatsen in Nederland en 75 beschermde verdedigingswerken (Erfgoed, sd). Rijkserfgoed verwijst naar de tuinen, parken en landschappen die vanwege hun culturele, historische en ecologische waarde zijn aangemerkt als nationaal erfgoed en onder de bescherming van de rijksoverheid vallen. Dit is een specifieke categorie binnen het bredere erfgoedbeheer, en de term “rijkserfgoed” verwijst naar erfgoed dat van nationaal belang is, beheerd door of in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Vakgroep Groen Erfgoed, een vereniging van in groen erfgoed gespecialiseerde tuin- en landschapsarchitecten, heeft groen erfgoed gedefinieerd als ‘structuren van voornamelijk plantmateriaal dat minimaal twee generaties geleden door mensen is bedacht en aangelegd’. Ook het Rijk hanteert een tijdsaanduiding, vooral als het gaat om de begrenzing van wat Rijksbeschermd erfgoed is. Daarbij wordt, naast andere criteria, een periode van 100 jaar gehanteerd. De Erfgoedhovenier hanteert deze strakke tijdsaanduiding niet. Ook recent aangelegde of opnieuw ontwikkelde groene ruimten of elementen kunnen historische, (horti)culturele of ecologische waarde hebben verkregen die het beschermen waard zijn. En die daarom met een ‘groen erfgoedhouding’ en misschien ook met traditionele technieken en materialen ontwikkeld en beheerd moeten worden. Denk aan de tuinen van beroemde tuin- en landschapsarchitect Mien Ruys.

Historiserende tuinen en groen

Naast groen erfgoed houdt De Erfgoedhovenier zich ook bezig met zogeheten historiserende tuinen. Van historiserende tuinen is geen oorspronkelijk ontwerp (of restanten van een) aanleg aanwezig. Daarom wordt een historiserende tuin nieuw aangelegd in de stijl van een bepaalde historische periode. Ze vertellen vaak het verhaal van de locatie. Veelal worden tuinelementen nagebootst volgens oorspronkelijke ontwerpstijlen of gebouwd in de geest van de oorspronkelijke stijl. Met een historiserende tuin wordt beoogd de sfeer, esthetiek en vaak ook de planten en materialen van een specifieke historische periode weer te geven. Het is modern groen met een historische associatie. Modern in de zin dat het groen naar hedendaagse eisen wordt ingericht met aandacht voor hedendaagse waarden en gebruiksfuncties, klimaatadaptatie en biodiversiteit. Een goed voorbeeld hiervan is het Huybert Van Oldenhofje in Arnhem. Huybert van Olden (1691) leidde een roerig leven en liet in 1774 op 82-jarige leeftijd zijn vermogen na met een bijzondere opdracht: ‘Het oprichten van een oude mannenhuis’. Bijna 250 jaar later is door zijn nazaten, met middelen uit de nog actieve stichting, een hofje aangelegd met woningen voor senioren. Voor dit hofje is een tuin onder architectuur aangelegd, passend bij het hofje en haar geschiedenis. Een ander voorbeeld van historiserende tuinen zijn de nieuw aangelegde geometrische tuinen bij Amsterdamse grachtenpanden uit de 17e eeuw. Deze tuinen hebben een uitgesproken formeel karakter en worden, zoals gewoon was voor die tijd, optimaal beleefd vanaf de bel-etage.

Nieuwe landgoederen

Nieuwe landgoederen gaan een stap verder. Hier wordt niet alleen de tuin, maar ook het ‘rood’ nieuw gerealiseerd. Een nieuw landgoed ligt veelal op agrarische grond, waar tot dan toe geen bebouwing aanwezig is geweest. De tuin is bovendien onderdeel van de natuurlijke omgeving en heeft een sterke culturele landschappelijke uitstraling. Een nieuw landgoed is gedeeltelijk voor publiek toegankelijk. De erfgoedhovenier ziet en werkt met het nieuwe landgoed als nieuw potentieel erfgoed in gedachten. Het vijf hectare grote landgoed Verboom aan de rand van Alphen aan de Rijn is een voorbeeld van zo’n nieuw landgoed. Op dit nieuwe landgoed komen wonen, natuur, recreatie en cultuurlandschap goed samen. Dit voormalige agrarische grasland heeft nu een rijke blauw-groene inrichting met een hoge biodiversiteitswaarde.